fot. pixabay

Jemioła to nie tylko ozdoba. To groźny# pasożyt drzew, którego negatywny wpływ na drzewa obserwujemy w polskich lasach.

Odrobina magii zaklęta w wiecznie zielonych gałązkach

Jemioła istnieje w kulturze od czasów przedchrześcijańskich. Z najwyższą czcią obchodzono się z nią w kulturze celtyckiej; wierzono w jej magiczne właściwości. Osoba wchodząca na drzewo musiała być ubrana na biało, jemioła była ścinana złotym sierpem i trzeba było uważać, aby nie spadła na ziemię.

A jak jest dzisiaj? Zdobywana jest w inny sposób – kupuje się ją najczęściej na bazarach lub u ulicznych sprzedawców. Jednak nadal wiele osób wierzy w jej magiczne właściwości. Wieszana jest nad frontowymi drzwiami (chroni przed nieprzyjaciółmi, złymi mocami i złodziejami), nad kuchnią (chroni dom przed pożarem oraz piorunami) i wigilijnym stołem (zielone gałązki jemioły nad świątecznym stołem przyniosą szczęście i dostatek dla domowników w nadchodzącym roku). Nie powinna być umieszczana w wazonie z wodą.

Jednym z popularnych zwyczajów jest całowanie się pod jemiołą, co zapewnia trwały związek. Zapoczątkowano to w XVII-wiecznej Anglii. Zasada jest prosta – pod jemiołą kobieta nie może odmówić pocałunku mężczyźnie. Jeśli odmówi, spadnie na nią nieszczęście, może nawet na zawsze zostać sama. Zasuszoną roślinę należy przechowywać w domu do kolejnych świąt Bożego Narodzenia. Gwarantuje to działanie przez cały rok magicznej mocy ziela.

I jeszcze kilka słów o gatunku – jemioła pospolita

Jest to wiecznie zielony, kulisty krzew, o krótkim pniu, średnicy do 1 metra. Rośnie na drzewach liściastych i iglastych. Żyje 50 – 70 lat. Liście są skórzaste i twarde, podłużne, żółtozielone. Kwiaty wyrastają w kątach liści; skupione są po kilka. Białe jagody zawierają ciągliwy, lepki miąższ. Dojrzewają od listopada.

Jemioła jest rośliną trującą i leczniczą. Zawiera witaminę C, magnez, potas i wapń oraz szereg innych bezcennych związków. Stosuje się ją w leczeniu nadciśnienia, poprawia krążenie krwi, reguluje przemianę materii i działa wzmacniająco.

Jemioła pospolita – nieustannie ważny problem w lasach

To groźny pasożyt zasiedlający wiele gatunków drzew. W Polsce występują 3 podgatunki:

- jemioła pospolita typowa, występująca na gatunkach drzew liściastych,

- jemioła pospolita rozpierzchła, którą spotkamy głównie na sośnie, rzadziej na modrzewiu i świerku,

- jemioła jodłowa, która jak jej nazwa wskazuje pasożytuje na jodłach.

Jej rola w procesie osłabiania drzew w ostatnich latach nabiera coraz większego znaczenia. Jemioła pasożytuje wrastając w ciało swojego drzewa - żywiciela za pomocą przekształconych korzeni nazywanych ssawkami, którymi czerpie z drzewa wodę i sole mineralne, zwiększając deficyt wodny gospodarza. Ma to szczególne znaczenie w okresach suszy, ponieważ jemioła jest „rozrzutnym partnerem”, nawet w wysokiej temperaturze i niedoborze wody w glebie transpiracja jemioły nie zwalnia pomimo zamkniętych aparatów szparkowych gospodarza.

Do niedawna uchodziła za dużą rzadkość, a nawet uznawana była za element zwiększający różnorodność biologiczną lasów. Obecnie obserwujemy istotny wzrost uszkodzeń powodowanych przez jemiołę, przede wszystkim w drzewostanach iglastych (szczególnie na jodle i sośnie). Przyczyną wzmożonego występowania jemioły jest najprawdopodobniej ocieplenie klimatu. Nie bez znaczenia jest też wzrost populacji paszkotów i innych ptaków (głównie z rodziny drozdowatych), które przyczyniają się do rozprzestrzeniania nasion jemioły.

Na wzrost skali problemu wpływ może też mieć zwiększenie udziału użytków przedrębnych (w tym trzebieży) kosztem cięć rębnych i pozostawianie starych drzew do naturalnej śmierci, ponieważ większy dostęp światła i rozrośnięte korony drzew sprzyjają wzrostowi jemioły.

Podjęcie skutecznych działań przeciwko jemiole jest trudne, pomimo stosunkowo długiego okresu rozwoju.  Niestety jemioła w początkowych fazach wzrostu jest słabo widoczna, co utrudnia jej lokalizację, natomiast po rozpoczęciu owocowania jej osobników przybywa w sposób lawinowy, w krótkim czasie.

Najskuteczniejszą metodą eliminacji jemioły jest ścinanie porażonych drzew (jako ograniczanie bazy do dalszych infekcji), ale jednocześnie należy pamiętać by nie dopuszczać do nadmiernego prześwietlania drzewostanów. W niektórych przypadkach jest to bardzo utrudnione.

Skala problemu jest bardzo duża, szczególnie w drzewostanach południowo-zachodniej Polski. W 2023 roku uszkodzenia spowodowane przez jemiołę wykazano na powierzchni 133,7 tys. ha aż w 15 RDLP. Jej szkodliwej obecności nie wykazały tylko RDLP w Gdańsku i Olsztynie. Największe powierzchnie uszkodzeń drzewostanów iglastych wynikających z obecności jemioły wykazały w 2023 roku RDLP w Poznaniu (25,4 tys. ha), we Wrocławiu (21,5 tys. ha). W RDLP Lublin, Warszawa, Katowice i Krosno powierzchnia uszkodzeń mieściła się w przedziale 10-15 tys. ha.

Źródło: lasy.gov.pl

Powrót Drukuj